GENDER ALAT MUSIK GAMELAN (Bahasa Jawa)

Ø

  Pangertene :

Gendèr iku salah siji piranti gamelan Jawa. Gendèr ing gamelan sléndro nduwèni 11-12 wilah sing tipis lan digawé saka logam, manawa ana ing gamelan pélog nduwèni 12-13 wilah, nanging ana uga gendèr sing mung nduwèni 7 wilah. Wilah-wilah iku ditata ana ing tali kang dipasang ing kayu kang ana ing kiwa tengené. Ana ing sangisoré wilah-wilah mau dipasang bumbung, kang gunané kanggo kothak swara. Bumbung-bumbung iku dikethok kanthi ukuran manéka rupa. Kanggo nadha sing paling ngisor, bumbungé utawa pringé dikethok sing paling ngisor rosé. Kanggo nadha sing luwih dhuwur dikethokaké pring utawa bumbung sing luwih dhuwur. Piranti sing kanggo nabuh utawa tabuh gendèr biasané luwih cendhèk ketimbang gambang sing digawé saka kayu. Instrumèn gendèr ditabuh nganggo tabuh sing wujudé bundher (dilapisi nganggo kain) kanthi cekelan sing cendhak.

Ø  Cara Ngunakake :

Carané nyekel gendèr ya iku antarané driji tuding karo driji tengah. Driji-driji saka tangan tengen utawa tangan kiwa dienggo mithet utawa ngemèk wilah iku, supaya swarané mandheg.

Ø  Fungsi/Gunane :

Ana ing pakeliran wayang, gendèr digunakaké kanggo ngiringi carita, dialog utawa gunem antarané tokoh utawa paraga wayang. Gendèr ya iku salah siji ricikan gamelan sing fungsiné kanggo instrumén mélodi. Anané gendèr ing péntas gamelan kalebu wigati.Ing pagelaran wayang kulit ricikan gamelan gendèr nduwèni fungsi kanggo nguripaké swasana, nuntun dhalang. Ing pagelaran wayang, panabuh gendèr nduwèni peran kang utama, kudu nabuh instrumèn sing ora tau mandheg sawengi muput.

Jinisé gendèr

Jinise gendèr kapérang dadi telu, ya iku:

1.      gendèr penembung ya iku gendèr sing paling gedhé,

2.      gendèr barung, nduwèni wilah logam utawa métal sing ukurané sedhengan lan titi nadhané saoktaf luwih cilik ketimbang gendèr penerus.

3.      gendèr penerus, nduwèni wilah sing paling cilik lan titi nadhané saoktaf luwih dhuwur ketimbang gendèr barung^.\

Rumus nabuh gendèr

Rumusé nabuh gendèr utawa kunciné ana 12 jinis tabuhan, ya iku:

 Tabuhan gendèr gembyang mbukak

1. Tabuhan gendèr gembyang nutup
2. Tabuhan gendèr gembyang minggah
3. Tabuhan gendèr gembyang mandha
4. Tabuhan gendèr kempyung mbukak
5. Tabuhan gendèr kempyung nutup
6. Tabuhan gendèr kempyung minggah
7. Tabuhan gendèr kempyung mandhap
8. Tabuhan gendèr gantungan gembyang
9. Tabuhan gendèr gantungan kempyung
10. Tabuhan gendèr mipil
11. Tabuhan gendèr imbal (kanggo lancaran, srepeg, palaran)

Saliyané iku ana rumus liya kang khusus digunakaké kanggo ngiringi suluk (pedhalangan) wayang, ya iku:

1. Tabuhan gendèr pathetan
2. Tabuhan gendèr ada-ada
3. Tabuhan gendèr grambyangan